Kunst en cultuur in het interbellum

De Gemeenschap 100 jaar

Januari 1925 verschijnt het eerste nummer van tijdschrift De Gemeenschap, met een houtsnede van Henri Jonas op het omslag, Christus tussen rokende fabrieksschoorstenen. Hiermee wordt de trend gezet: kunst, sociaal bewogen en modern katholiek. Er is niet alleen aandacht voor beeldende kunst, maar ook voor literatuur, architectuur, muziek, toneel en film. De eerste redactie bestaat uit jonge intellectuelen, allemaal twintigers uit Utrecht: Jan Engelman, dichter en kunstrecensent, onderwijzer Henk Kuitenbrouwer en architect Willem Maas.

De Stijl en Wendingen

Het tijdschrift geeft een gezicht aan de kunststromingen in de jaren twintig en dertig. Naast tijdschriften als De Stijl en Wendingen is De Gemeenschap van groot belang voor het modernisme in Nederland. Expressionisme en constructivisme zijn inspiratiebronnen, en in de periode 1930-1934 ook de Nieuwe Zakelijkheid, met fotografie. Begonnen met 200 abonnees groeit het aantal tot 1700 In 1934. De Stijl had er niet meer dan 200.

Maandelijks een nieuwe omslag

Ruim 16 jaar maakt maandelijks een kunstenaar een illustratie of ontwerp voor het omslag. Expressionistische kunstenaars als Jozef Cantré, Charles Eyck en Otto van Rees. De architecten Gerrit Rietveld, Sybold van Ravesteyn en Willem Maas leveren constructivistische ontwerpen. Meesterdrukker Charles Nypels uit Maastricht maakt veel omslagontwerpen.
Ook in 1925 start men een uitgeverij onder dezelfde naam. In het fonds schrijvers als H. Marsman, F. Bordewijk, Paul van Ostaijen, Joseph Roth, Albert Kuyle, Jan Engelman, Anton van Duinkerken, Albert Helman.

Stelling nemen tegen het nationaalsocialisme en antisemitisme

Door artikelen over levensbeschouwing, maatschappij en politiek ontstaan regelmatig conflicten met de katholieke kerk.  Vanaf 1934 neemt dit soort artikelen toe. Er is veel aandacht voor de Spaanse Burgeroorlog. De redactie sympathiseert met de Republikeinen, de katholieke kerk en pers met Franco. De redactie neemt steeds duidelijker stelling tegen nationaalsocialisme en antisemitisme. September 1941 verschijnt het laatste nummer. Het oktobernummer wordt gedrukt, maar door de bezetter in beslag genomen en vernietigd.

Acht kunstinstellingen werken samen

Van januari tot en met juni 2025 vieren acht instellingen 100 jaar De Gemeenschap, op initiatief van Lex van de Haterd: De Wieger Deurne, Catharijneconvent Utrecht, Kunsthandel Pygmalion Maarssen, Stichting Nobilis centrum voor prentkunst Fochteloo, Literatuurmuseum Den Haag, Salon Saffier Utrecht, Vereniging Oud-Utrecht en het Oude Stadhuis Utrecht.  Naast tentoonstellingen zijn er lezingen en workshops, die hier niet allemaal apart worden genoemd, zie daarvoor www.100jaarDeGemeenschap.nl.